Çocuklara Cinsel İstismar Tehlikesini Öğretmek

Kızların küçük yaşta evlendirilmesine ses çıkarmayanların ve cinselliğin doğal bir ihtiyaç olduğunu reddederek tabulaştıranların, bu nedenle de ensestin kapalı kapılar ardında, aslında sanıldığından çok fazla olduğu ülkemizde pedofili ve çocukların cinsel istismar kurbanı olması son zamanlarda medyada büyük yankı yarattı. Çocuklarımız eskisi gibi sokaklarda güvenle oynayamaz oldular. Her ne kadar anne babalar, cinsel istismar tehdidi yüzünden yabancılara karşı tetikte olsa da çocuklar tarafından tanınan kişiler de aslında büyük risk teşkil ediyor. Bu konuda çocukları bilgilendirmek ve eğitmek hem ebeveynlere hem de öğretmenlere düşüyor.

Geçtiğimiz hafta bir dersimde öğrencilerime çocukların gelişim süreçlerinden ve farklı gelişim alanlarından bahsederken verdiğim örneklerden biri; çocuklara “iyi dokunuş” – “kötü dokunuş” ayrımını yapabilmeleri için gerekli bilişsel ve sosyal becerileri kazandırma konusuydu.

Ebeveynler ve öğretmenler, öncelikle kendilerinin çocukla kurdukları fiziksel temasa karşı bir farkındalık geliştirmelidir. Çocukları seven ve bu sevgisini öperek, sarılarak, koklayarak gösteren yetişkin sayısının bir hayli fazla olduğu ülkemizde; çocuklarını dudaklarından öpen ebeveynleri, öğrencilerine aşkım diye hitap eden öğretmenleri birçok meslektaşımın gördüğüne eminim. Çocuklara hangi sevgi gösterilerinin ve dokunuşların iyi niyetli, hangilerinin kötü niyetli olduğunu öğretmek; onlara yargılama becerilerini kazandırmaktan geçer. Çocuğun çevresinde, onun bedensel alanını had safhada ihlal eden yetişkinler varsa bu yargılama süreci çocuk için çelişkili olabilir.

Çocukları cinsel istismar tehlikesine karşı korumak için neler yapılabilir?

1. Yaşına uygun olacak şekilde çocuğa kendi bedenini tanımayı öğretebilirsiniz. Cinsel eğitim yoluyla üreme ile ilgili bilgiler paylaşabilirsiniz. Çocuklarla konuşurken doğru terimleri ne kadar rahat kullanırsanız, istenmedik bir durumla karşılaştığında çocuk size derdini daha kolay ve rahat anlatacaktır.

2. Vücudun bazı bölgelerinin kişiye özel olduğunu anlatabilirsiniz. Bunu anlatırken somut durumlardan faydalanabilirsiniz. Mesela neden hep giyinik dolaşırız? Bazı yerlerimizi neden sadece doktorlara gösterirken açarız? Vücudumuzu çıplakken bizden başka kim, hangi durumlarda görebilir?

Bu bilgileri verirken çocukların gelişim düzeylerini ve ailenin sosyo-kültürel yapısını göz önünde bulundurmakta fayda vardır. Aşırı abartılı ve korkutucu bilgi vermek gelecekte çocuğunuzun sağlıklı romantik-cinsel ilişki kurmasını olumsuz etkileyebilir.

3. Çocuklara bedensel sınırları öğretebilirsiniz. Özel bölgelere dokunulması kadar dokundurmak için zor kullanılmasının da kabul edilemez bir durum olduğunu açıklayabilirsiniz. Yetişkin istedi diye onun sevgisini, onayını kazanmak için özel bölgelerine dokundurmanın yanlış olacağından bahsedebilirsiniz.

4. Çocuklara vücutlarıyla ilgi başlarından geçenlerle ilgili sırları saklamanın doğru olmayacağını öğretebilirsiniz. Cinsel istismarcılar, özellikle eğer çocuk tarafından tanınan ve sevilen kişilerse, “Eğer bu yaptıklarımızı annene-babana söylersen bir daha seni sevmem.” gibi ifadeler kullanarak, çocuğun reddedilme korkusu üzerine oynayabilirler. Bu konuyla ilgili çocukları önceden bilgilendirmek gereklidir.

5. Çocuğun güvenini kazanmalısınız. Biri ondan bedenleriyle ilgili bir sır saklamasını istediğinde, bu sırrı sizinle paylaşmasının başına kötü bir şey getirmeyeceğini, aksine faydalı olacağını ona anlatabilir ve hissettirebilirsiniz.

6. Çocuklarınıza özel bölgelerinin göründüğü zamanlarda, fotoğrafının çekmesine izin vermemeleri gerektiğini anlatabilirsiniz. Sosyal medya üzerinden tanımadıkları yaşıtlarıyla veya yetişkinlerle kesinlikle fotoğraflarını paylaşmamalarını tekrarlayın.

7. Korkutucu veya rahatsızlık verici bir ortamdan nasıl uzaklaşabileceği ile ilgili olarak stratejiler öğretip ve bu becerileri kazanmasını destekleyebilirsiniz. En basit strateji, biri özel bölgelerine dokunmak veya özel bölgelerini görmek istediğinde, çocuğun anne-babasına tuvalete gitmek istediğini söylemesidir. Ortamda risk teşkil eden bir yetişkinle yalnız kalması durumunda, başka bir yetişkine nasıl ulaşabileceği öğretilmelidir.

8. Çocukla aranızda sadece sizin bildiğiniz bir şifre oluşturup; kendini güvende hissetmediği ve rahatsız olduğu ortamdan uzaklaşmak isterse bu şifreyi size söylemesini isteyebilirsiniz. Böylece risk teşkil eden kişi ne olduğunu anlamadan ve daha da saldırganlaşmadan çocuğu ortamdan uzaklaştırabilme fırsatı doğmuş olacaktır.

9. Çocuğunuza özel bölgelere dokunulduğunda gıdıklanabileceklerini ve bunun hoşlarına gidebileceğini anlatabilirsiniz. Ancak bu tip dokunuşlara maruz kalmak için çok küçük olduklarını, bu yüzden de başkalarının bu tip dokunuşlarına izin vermemeleri gerektiğini açıklayın.

10. Özel bölgelerle ilgili kuralların tanıdıkları yetişkinler ve çocuklar da dahil herkes için geçerli olduğunu anlattıktan sonra, sadece hangi istisnai durumlarda (ör. pişik kremi sürmek için, çocuğunuzu yıkamak için, doktora gidildiğinde anne-babanın gözetiminde doktorun karşısında çıplak kalmak gibi) nasıl dokunuşların uygun olduğunu örneklendirin.

Unutmayın özellike 10 yaşından küçük çocuklar “ayıp”, “günah”, “mahremiyet” gibi soyut kavramları anlamakta zorluk çekebilir. Soyut kavramları açıklarken somut örnekler verip çocuğunuza sorular sorarak bu örneklerden neler anladığı ile ilgili geri bildirim almayı mutlaka hatırlayın.

Çocuğunuzun bedensel sınırlarını içselleştirmesi için bu maddeleri olabildiğince sık gündeme getirmek gerekir. Özellikle banyo vakitleri ve oyun olsun diye etrafta çıplak veya yarı giyinik koşuşturduğu zamanlar bu eğitim için uygun olabilir.

Okul Öncesi Düzeydeki çocuklar için kitap önerisi:

Alastair Smith, Judy Tatchell / İçiyle Dışıyla Vücudunuz /TÜBİTAK YAYINLARI

İlkokul düzeyindeki çocuklar için kitap önerisi:

Defne Ongun Müminoğlu / Burcu ve Berk ile – Cinsellik /EVEREST ALFA ARTEMİS YAYINLARI.

Yaşam Yanardağ Çelik / Çocuklar için cinsel eğitim öyküleri / Net Çocuk Yayınları